Strenger geurbeleid nodig voor de agrarische sector

Cor Coenrady, gerechtelijk deskundige omgevingsrecht, legt uit dat door politieke keuzes de nationale geurnormering voor de agrarische sector veel hoger is dan die voor industrie. Terwijl agrarische bedrijven officieel onder de strengere Europese Richtlijn Industriële Emissies (RIE) vallen. Dit is niet zo bekend, en de RIE is dan ook niet verwerkt in het Besluit Kwaliteit Leefomgeving dat vanaf 1 januari 2024 van kracht is. Gemeenten staan aan de lat voor het bepalen van aanvaardbare geurniveaus. Cor ziet oplossingen in strenger geurbeleid en toepassen van Best Beschikbare Technieken (BBT). Hierop volgt een discussie over de vraag of omgevingsdiensten BBT’s wel of niet al voldoende afdwingen. Een dilemma hierbij is dat luchtwassers – één van de BBT’s - erg prijzig zijn, waardoor schaalvergroting van bedrijven nodig is om ze te kunnen bekostigen. Terwijl aan de andere kant juist kleinere boerenbedrijven gewenst zijn om  de belasting voor het milieu te verminderen. Renske Nijdam van de GGD Brabant benoemt dat een verandering in ons  voedselpatroon, van minder dierlijk naar meer plantaardig voedsel, veel kan opleveren, zowel voor de gezondheid als voor klimaat en leefomgeving (zie ook de Samenvatting Gezonde eiwittransitie door de Gezondheidsraad). Een overgang naar een kleinschalig en meer duurzaam voedselsysteem is nodig.

Renske Nijdam (GGD) en Cor Coenrady

Infectieziekten centrale rol bij ontwikkelingen landelijk gebied

Inge Wouters van het Institute for Risk Assessment Sciences (IRAS), Universiteit Utrecht, vertelt dat   bij een uitbraak van dierziekten deze zich verspreiden van bedrijf tot bedrijf, ondanks maatregelen zoals bijvoorbeeld vervoersrestricties. De kans op overdracht tussen bedrijven neemt vooral af bij grotere afstanden tussen bedrijven. Daarom pleit Inge ervoor geen extra veehouderijen te vestigen in gebieden waar al veel bedrijven zijn. Ook het raadt ze aan om veehouderijen te voorkomen waar zowel varkens als pluimvee worden gehouden. Dit laatste omdat varkens genetisch gezien op mensen lijken. Daardoor is op een dergelijk bedrijf het risico op overdracht naar mensen groter. In het Nationaal Programma Landelijk Gebied (NPLG) worden twee normen genoemd voor afstand tussen een agrarisch bedrijf en woningen of andere gevoelige functies (bijvoorbeeld scholen):

• houd 250 meter afstand tot veehouderijen (vanwege fijn stof, endotoxinen), en 
• houd 500 – 2000 meter afstand tot geitenhouderijen (vanwege risico op longontsteking).

‘Het is belangrijk dat infectieziekten zijn opgenomen in het NPLG, maar het is jammer dat dit pas in bijlage 7 gebeurt’, zegt Inge, ‘ik vraag me af of gezondheidsrisico’s door zoönosen niet een meer centrale plek verdienen.’ Dit beamen de aanwezige GGD-ers. Zij willen nog een stap verder gaan en pleiten voor vermindering van het aantal veehouderijen.

Ontwikkelingen in het landelijk gebied kunnen sociale cohesie versterken

Sanne Vermeulen, adviseert als zelfstandig community engagement expert (Social Side Up) bij omgevingsvisies en Milieu Effect Rapportages. Het valt haar op dat in Nederland, in tegenstelling tot het buitenland, bij ruimtelijke plannen sociale ambities niet standaard worden meegenomen. Ze pleit ervoor dit wel te doen, liefst in een vroeg stadium. Bij de transitie van het landelijk gebied ziet zij juist mogelijkheden om de sociale samenhang te vergroten. ‘Maak het concreet, zodat eraan getoetst kan worden. En zorg voor monitoring en evaluatie bijvoorbeeld met een tevredenheidsmeting voor en na een traject’, adviseert Sanne, ‘En ga actief de dialoog aan met bewoners, in plaats van zo’n standaard informatie-bijeenkomst. Durf verder te gaan dan informeren, met co-creatie wordt een plan echt beter.’ 

Uit de zaal komt een reactie van onderzoekers van de Wageningen Universiteit, zij onderzoeken het effect van de locatie op het participatieproces: is er bijvoorbeeld verschil in mate van betrokkenheid wanneer je bewoners aan de keukentafel spreekt of juist op een minder persoonlijke plek? De resultaten worden begin 2024 verwacht.

Cruciale rol voor provinciale programma’s landelijk gebied

Voor alle besproken onderwerpen geldt dat provincies en gemeenten gebaat zouden zijn bij duidelijke handvatten hoe zij structurele keuzes kunnen maken richting een gezonde leefomgeving. Uit de discussies blijkt dat de invulling van de PPLG’s hierbij cruciaal is. Geef daarom input over het explicieter opnemen van gezondheid izodra het NPLG ter inzage ligt, waarschijnlijk in december 2023-januari 2024. Dat zal zeker de kansen vergroten op gezonde provinciale en gemeentelijke plannen.