Iedere gemeente en provincie in Nederland stelt een omgevingsvisie op: een strategische visie voor de lange termijn voor de gehele fysieke leefomgeving. Een omgevingsvisie gaat in op de samenhang tussen ruimte, water, milieu, gezondheid, natuur, landschap, verkeer en vervoer, infrastructuur en cultureel erfgoed. De omgevingsvisie is vormvrij en zelfbindend: de gemeente en provincie bepalen het detailniveau, gebieden, sectoren en thema’s waar ze zichzelf aan moeten houden.

Zie ook Gezondheid in de omgevingsvisie  bij het Informatiepunt Leefomgeving.

De omgevingsvisie is een belangrijk instrument om gezondheid op de agenda te zetten. In het omgevingsplan wordt die visie vertaald naar beleid dat invloed heeft op het handelen van burgers, bedrijven en overheden.

In het omgevingsplan staan de gemeentelijke regels over de fysieke leefomgeving. Iedere gemeente heeft één omgevingsplan. De regels van het omgevingsplan moeten leiden tot een evenwichtige toedeling van functies aan locaties. Bij deze evenwichtige toedeling spelen alle aspecten van de fysieke leefomgeving een rol. Denk daarbij aan omgevingsaspecten, zoals geluid en veiligheid, de behoefte aan functies, de bescherming en bevordering van de gezondheid, behoud van de natuur, etc.

De gemeente moet in haar omgevingsplan regels opnemen voor o.a. geluid, geur, luchtkwaliteit en externe veiligheid. Deze regels kunnen bijdragen aan de gezondheidsbescherming. Andere regels over bijvoorbeeld de hoeveelheid groen, functiemenging en het aanleggen van fietsvoorzieningen kunnen bijdragen aan de gezondheidsbevordering.

Zie ook Gezondheid in het omgevingsplan bij het Informatiepunt Leefomgeving.

In een programma geven overheden uitwerking aan het uit te voeren beleid, zoals bijvoorbeeld de omgevingsvisie. Of hier nemen ze maatregelen in op om te voldoen aan een omgevingswaarde.

Wat zijn de verschillen tussen omgevingsvisie en omgevingsprogramma?

Een omgevingsprogramma kan een uitwerking zijn van meer algemene abstracte ambities uit een omgevingsvisie. Daarnaast is het programma meer uitvoeringsgericht en gericht op de korte of middellange termijn. Het omgevingsprogramma kan een brug slaan tussen (de ambities uit) de omgevingsvisie en (de juridisch-planologische borging in) het omgevingsplan.

Het programma is vormvrij en kan thematisch of gebiedsgericht zijn. Zo kan klimaatadaptatie een thema zijn, maar ook gezondheid of gezonde leefomgeving!

Zie ook 'Programma: dit houdt het in' en Gezondheid en programma bij het Informatiepunt Leefomgeving.

Met een omgevingsvergunning kunnen burgers, bedrijven en overheden toestemming vragen om activiteiten in de leefomgeving uit te voeren. Eén van de uitgangspunten van de Omgevingswet is om zoveel mogelijk activiteiten te regelen via algemene regels. In sommige gevallen moet een initiatiefnemer een melding doen voordat de activiteit mag worden uitgevoerd. Een beperkt aantal activiteiten is nog vergunningplichtig onder de Omgevingswet.

De rijksoverheid heeft vergunningplichtige activiteiten aangewezen in de Omgevingswet, het Besluit activiteiten leefomgeving (Bal) en het Besluit bouwwerken leefomgeving (Bbl). Daarnaast kan de gemeente vergunningplichtige activiteiten aanwijzen in het omgevingsplan. De beoordelingsregels voor een vergunning staan in het Besluit kwaliteit leefomgeving (Bkl). De beoordelingsregels geven aan onder welke voorwaarden de vergunning kan worden verleend of geweigerd. Ook geeft de Omgevingswet expliciet aan dat een gemeente een omgevingsvergunning kan weigeren, aanpassen of intrekken als deze zou leiden tot (mogelijk) ernstige nadelige gevolgen voor de gezondheid. Zie ook Gezondheid en omgevingsvergunning bij het Informatiepunt Leefomgeving.

Voor provincies en waterschappen werkt het vergelijkbaar, maar dan spreken we respectievelijk van een omgevingsverordening en waterschapsverordening.