Gebouw van Rijkswaterstaat aan de Griffioenlaan in Utrecht.

Om de Omgevingswet in de praktijk uit te voeren, kunnen overheden verschillende wettelijke instrumenten inzetten. Dit zijn documenten waarin zij hun visie, beleid en regels vastleggen.

Zo biedt de Omgevingswet gemeenten diverse instrumenten om hun taken voor de fysieke leefomgeving uit te voeren. Voor iedere fase in de beleidscyclus kent de wet instrumenten. Voorbeelden ervan zijn: Omgevingsvisie, Programma, Omgevingsplan en Omgevingsvergunning.

Als u meer wilt weten hoe u binnen deze wettelijke instrumenten aandacht kunt besteden aan het meewegen van gezondheid, ga dan naar Planfasen van de Gids. Daar vindt u ook inspirerende voorbeelden.

Gezien de hoeveelheid wettelijke instrumenten en de verschillende bestuurslagen is het van belang aandacht te besteden aan de samenhang tussen al deze instrumenten. De overheid kan haar beleidsdoelen lang niet altijd bereiken met de inzet van één enkel instrument. Instrumenten kunnen elkaar ook beïnvloeden. Juist een mix van verschillende instrumenten, wettelijk en niet-wettelijk, bepaalt vaak het succes.

Omgevingsvisie

Iedere gemeente en provincie in Nederland stelt een omgevingsvisie op: een strategische visie voor de lange termijn voor de gehele fysieke leefomgeving. Een omgevingsvisie gaat in op de samenhang tussen ruimte, water, milieu, gezondheid, natuur, landschap, verkeer en vervoer, infrastructuur en cultureel erfgoed. De omgevingsvisie is vormvrij: de gemeente en provincie bepalen het detailniveau, gebieden, sectoren en thema's.

De omgevingsvisie is een belangrijk instrument om gezondheid op de agenda te zetten en mee te laten wegen bij het opstellen van het omgevingsplan of de beoordeling van buitenplanse omgevingsvergunningen (Buitenplanse omgevingsplanactiviteit). 

Zie ook Gezondheid in de omgevingsvisie bij het Informatiepunt Leefomgeving.
 

Omgevingsplan

In het omgevingsplan staan de gemeentelijke regels over de fysieke leefomgeving. Iedere gemeente heeft 1 omgevingsplan. De regels van het omgevingsplan moeten leiden tot een evenwichtige toedeling van functies aan locaties. Bij deze evenwichtige toedeling spelen alle aspecten van de fysieke leefomgeving een rol. Denk daarbij aan omgevingsaspecten, zoals geluid en veiligheid, de behoefte aan functies, de bescherming en bevordering van de gezondheid, behoud van de natuur, etc.

De gemeente moet in haar omgevingsplan regels opnemen voor geluid, geur, luchtkwaliteit, externe veiligheid. Deze regels kunnen bijdragen aan de gezondheidsbescherming. Andere regels over bijvoorbeeld de hoeveelheid groen, functiemenging, terugdringen van autoverkeer kunnen bijdragen aan de gezondheidsbevordering. 

Zie ook Gezondheid in het omgevingsplan bij het Informatiepunt Leefomgeving.
 

Programma

In een programma geven overheden uitwerking aan het te voeren beleid, zoals bijvoorbeeld de omgevingsvisie. Of nemen ze maatregelen op om te voldoen aan een omgevingswaarde. De grens tussen een omgevingsvisie en een programma is in algemene zin niet duidelijk te trekken. De overheid bepaalt die grens zelf. Een programma kan ook gericht zijn op het behalen van gezondheidsdoelstellingen.

Zie ook Gezondheid en programma en Houtstook in een programma bij het Informatiepunt Leefomgeving.
 

Omgevingsvergunning

Het omgevingsplan geeft aan of er voor een activiteit een omgevingsvergunning nodig is. Dit is een binnenplanse omgevingsplanactiviteit: in het omgevingsplan staan regels waaraan voldaan moet worden om een vergunning te krijgen.

Als de activiteit niet past in het omgevingsplan of niet (geheel) voldaan kan worden aan de regels voor de binnenplanse omgevingsplanactiviteit, dan kan er een omgevingsvergunning voor buitenplanse omgevingsplanactiviteit aangevraagd worden. Daarbij moet onder andere aangetoond worden dat voldaan wordt aan het Besluit kwaliteit leefomgeving, er sprake is van een evenwichtige toedeling van functies en de ontwikkeling bijdraagt aan een gezonde fysieke leefomgeving.

Een omgevingsvergunning kan geweigerd worden als deze zou leiden tot (mogelijk) ernstig nadelige gevolgen voor de gezondheid.

Zie ook Gezondheid en omgevingsvergunning bij het Informatiepunt Leefomgeving.