In deze kennisbasis wordt kort de invloed van de voedselomgeving op ons voedingsgedrag uitgelegd. Om de relatie tussen onze voedselomgeving, onze voedselconsumptie en de rol van voedselgedrag in die relatie beter te begrijpen, zijn er verschillende modellen die gedrag en belangrijke gedragsfactoren visueel in kaart brengen. Een van die modellen is het COM-B  model, zoals hiernaast getoond. Dit is een bekend gedragsmodel waarin drie factoren centraal staan: capaciteit (Capacity), gelegenheid (Opportunity) en motivatie (Motivation). Deze factoren beïnvloeden samen gedrag (Behaviour). 

Bron: Michie et al. 2011Michie, van Stralen, West, The behaviour change wheel: a new method for characterising and designing behaviour change interventions (2011)

De verschillende gedragsfactoren:

• Capaciteit: fysiek en mentaal in staat zijn om bepaald voedingsgedrag uit te voeren. Denk aan het hebben van de juiste vaardigheden en kennis om gezond voedsel te bereiden; 
• Gelegenheid: de mogelijkheden die fysieke en sociaal-culturele omgevingen bieden tot een bepaald gedrag. In het geval van voedingsgedrag is dit waar de voedselomgeving naar voren komt, zoals het aanbod van voedsel en wat als gebruikelijk wordt gezien door de sociale omgeving; 
• Motivatie: processen en drijfveren die aanzetten tot bepaald gedrag. Dit zijn zowel bewuste processen (reflecteren, plannen maken) als onbewuste automatische processen (waarden, houdingen, gewoonten, emoties, impulsen). 

De gedragsfactoren kunnen elkaar ook beïnvloeden, zoals zichtbaar in het figuur. Bepaald gedrag kunnen uitvoeren (capaciteit), en een fysieke en sociale omgeving die dat gedrag faciliteert (gelegenheid), kunnen beiden de motivatie verhogen om bepaald gedrag uit te voeren. Zo kan een positieve ervaring met het bereiden van een gezonde en duurzame maaltijd zorgen voor betere vaardigheden, en dit kan de motivatie verhogen vaker een dergelijke maaltijd te bereiden. Tevens kan een hoog aanbod van gezondere of duurzamere alternatieven in een supermarkt of restaurant, of een hoge mate van zichtbaarheid van deze alternatieven (gelegenheid) de keuzeprocessen (motivatie) van consumenten beïnvloeden. 

Bij voedselkeuzes spelen bewuste motivationele processen waarbij keuzes bewust worden afgewogen echter een beperktere rol dan meer automatische processen (Vermeir et al. 2020Vermeir, Weijters, de Houwer, Geuens, Slabbinck, Spruyt, van Kerckhove, van Lippevelde, de Steur, Verbeke, Environmentally Sustainable Food Consumption: A Review and Research Agenda From a Goal-Directed Perspective (2020)). Voedingsgedrag is namelijk sterk gewoontegedrag. Dit houdt in dat voedselkeuzes veelal gemaakt worden via snelle, automatische en minder bewuste processen. 

Deze routinematige natuur maakt voedingsgedrag vatbaar voor invloeden vanuit de fysieke en sociale omgeving (Stoll-Kleemann & Schmidt 2017Stoll-Kleemann, Schmidt, Reducing meat consumption in developed and transition countries to counter climate change and biodiversity loss: a review of influence factors (2017)) (Marteau 2017Marteau, Towards environmentally sustainable human behaviour: targeting non-conscious and conscious processes for effective and acceptable policies (2017)) Denk hierbij aan het de beschikbaarheid, toegankelijkheid en betaalbaarheid van gezonde en duurzame voedselopties in de omgeving van een persoon, maar ook aan de heersende sociale normen en cultuur rond wat wenselijke en gebruikelijke voedselpatronen zijn (Graça et al. 2019Graça, Godinho, Truninger, Reducing meat consumption and following plant-based diets: Current evidence and future directions to inform integrated transitions. (2019)) (Pitt et al. 2017Pitt, Gallegos, Comans, Cameron, Thornton, Exploring the influence of local food environments on food behaviours: a systematic review of qualitative literature (2017)). 

Via ons voedingsgedrag heeft de voedselomgeving dus een belangrijke invloed op de voedselconsumptie, en daarmee op zowel de volksgezondheid als het milieu.