De Metropoolregio Amsterdam (MRA) en het Rijk werken samen aan een verstedelijkingsstrategie. Eén van de uitgangspunten van deze strategie is dat de keuzes moeten bijdragen aan een gezonde en leefbare regio. Het RIVM (Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu) heeft in opdracht van de MRA een verkennende kwalitatieve analyse uitgevoerd om opgaven, kansen en risico’s van verstedelijking in relatie tot leefomgeving en gezondheid in kaart te brengen.
Deze analyse geeft een blik op de huidige situatie van leefomgeving en gezondheid in de MRA. Daarnaast geeft het een blik op de situatie in relatie tot de verstedelijkingsplannen. Het RIVM heeft deze analyse uitgevoerd met behulp van experts van het RIVM en betrokken GGD (Gemeentelijke/gewestelijke gezondheidsdienst)-en, provincies en gemeenten op basis van beschikbare data en trends.
Gezonde leefomgeving
Een gezonde leefomgeving is een leefomgeving waar bewoners zich prettig voelen, die uitnodigt tot gezond gedrag, ontspannen en ontmoeten en waar de negatieve invloed op de gezondheid (bijvoorbeeld door luchtverontreiniging of geluid) zo klein mogelijk is.
Foto: Rob Poelenjee
In de analyse is gekeken naar de uitdagingen en kansen die de omgeving biedt om de gezondheid te beschermen en te bevorderen. Daarnaast is geanalyseerd waar bewoners meer of minder kwetsbaar zijn vanuit sociaaleconomisch en gezondheidsperspectief. De uitkomsten/inzichten zijn gecombineerd in een integrale kaart en vervolgens zijn de geplande woningbouwlocaties in de MRA hier overheen gelegd. Ook de andere plannen en opgaven voor de MRA (m.n. energie, groen, mobiliteit) zijn – waar mogelijk – meegenomen in de analyse. Op deze manier is een verkenning van opgaven, kansen en risico’s van verstedelijking in relatie tot leefomgeving en gezondheid gemaakt en in kaart gebracht.
Het in kaart brengen van verschillende gebiedstypen
Acht verschillende gebiedstypen in beeld
Vanuit gezondheidsperspectief zijn bestaande sociaaleconomische gezondheidsverschillen een grote opgave. Om gezonde leefomgevingen in te richten is het daarom essentieel om verschillen tussen de meer en minder kwetsbare bevolking te identificeren. Dit is meegenomen in de basis voor het denkraam in de verkennende MRA analyse, wat daarom twee assen bevat: een bevolkings-as van meer tot minder kwetsbare bevolking en een omgevings-as van gezonde tot ongezonde omgeving (zie figuur). Deze assen leiden samen tot acht verschillende gebiedstypen in relatie tot gezondheid en leefomgeving: A,B,C,D en vier tussenvormen AB, BC, CD en DA.
Door middel van kwalitatieve analyse is aan elke bevolkingskern in de MRA één van deze acht gebiedstypen toegekend. De analyse is gebaseerd op 59 indicatoren waarvoor gebiedsdekkende kaarten en informatie beschikbaar waren, in combinatie met input van experts vanuit het RIVM (Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu) en de regio.
Voor de bevolkings-as is gekeken waar in de regio meer en minder kwetsbare bevolking woont, aan de hand van de gezondheidssituatie en sociaaleconomische positie van bewoners. Voor de omgevings-as is gekeken waar de omgeving in de regio ongezonder of gezonder is. Hiervoor is gebruik gemaakt van gegevens over o.a. milieugezondheidsrisico (lucht en geluidbelasting), geluidhinder, verkeersveiligheid, hittestress, toegankelijkheid van groene en blauwe gebieden, mobiliteitsnetwerken en voorzieningen. Op basis van deze gegevens is een overzichtskaart gemaakt (zie slide 22) die een beeld geeft van de huidige stand van zaken met betrekking tot leefomgeving en gezondheid in de MRA.
De verschillende gebiedstypen schematisch weergegeven
Kansen en aandachtsgebieden in kaart gebracht
Op de resulterende overzichtskaart wordt duidelijk zichtbaar in welke gebieden er sprake is van een stapeling van een combinatie van een ongezonde omgeving én een kwetsbaardere bevolking (wat betreft sociaaleconomische positie en gezondheid). Door de toekomstige trends en verstedelijkingsplannen overheen te leggen is met behulp van experts een inschatting gemaakt van waar opdrachten, kansen en risico’s liggen om een gezonde leefomgeving te creëren en behouden.
Per deelgebied is een gedetailleerd verhaal opgesteld met aandachtspunten en kansen voor de gezonde leefomgeving. Hierin wordt toegelicht wat er nodig is om de leefomgeving te verbeteren en toegankelijk te maken voor alle mensen per deelgebied. De individuele gebiedsanalyses kunt u rechtsboven op deze pagina downloaden.
Tot slot zijn negen overkoepelende uitdagingen (slide 24-26 van het eindrapport) voor de MRA en een eerste aanzet tot handelingsperspectief voor zowel gezondheidsbescherming als bevordering toegevoegd.
outro
Dit onderzoek betreft een verkennende kwalitatieve analyse. Er zijn aanbevelingen opgenomen voor vervolgonderzoek, zoals bijvoorbeeld een kwantitatieve analyse en projecties voor bepaalde thema’s en een analyse op wijk- of buurtniveau in samenwerking met gemeenten en GGD (Gemeentelijke/gewestelijke gezondheidsdienst)-en.